Scopingnotitie Lerende Evaluatie Transitie Landelijk Gebied
Auteur: Planbureau voor Leefomgeving
Lees de publicatie.
Samenvatting
Op 22 december 2023 publiceerde PBL een Verkenning leren en evalueren transitie landelijk gebied. Daarin wordt beschreven hoe PBL, VU Athena en WUR het verzoek van de ministeries van LNV, IenW, BZK en het IPO, de UvW en de VNG willen invullen om een lerende evaluatie van de transitie van het landelijk gebied voor (LETLG) vorm te geven. In deze notitie schetsen ze uitgangspunten, evaluatiekader, doelgroepen en werkwijze van de lerende evaluatie (de ‘scope’).
Voor het Platform PLeK is dit een relevante publicatie omdat daarin wordt beschreven hoe dit gezamenlijke leerproces gaat worden vorm gegeven. Die aanpak biedt veel aanknopingspunten om verbindingen te leggen en mee te doen aan het leerproces.
Uitgangspunt zijn de grote maatschappelijke opgaven in het landelijk gebied: natuur herstellen, waterkwaliteit en -kwantiteit verbeteren, de broeikasgasuitstoot van landbouw en landgebruik reduceren, de leefbaarheid, identiteit en sociaaleconomisch perspectief van het landelijk gebied behouden of verbeteren. Kernvragen voor de evaluatie zijn: “Hoe kunnen de beleidsorganisaties succesvol bijdragen aan transities en wat is hun transformerend vermogen? Zijn ze in staat om voldoende te leren en zich aan te passen gedurende de transitie?”
Het doel is om een handelingsperspectief voor het werken aan een toekomstbestendig landelijk gebied te creëren en ruimte te creëren voor de gezamenlijke zoektocht. De lerende evaluatie draagt bij aan het gerichter maken van het zoeken, met als doelen om handelingsopties te formuleren die de kwaliteit van het beleid verbeteren.
Lerend evalueren is een middel om de reflectie te stimuleren over hoe het beleid en uitvoering deze verandering vorm en richting geeft. De lerende evaluatie richt zich op het transformerend vermogen: “………… de sturingsaanpak en hoe deze aanpak bijdraagt aan een beleidsarrangement dat transformatie ondersteunt. Een beleids-arrangement is ruwweg het geheel aan organisatie en inhoud rondom een bepaalde beleidsopgave, hier: de inhoud van het beleid en de manier waarop overheden en maatschappelijke partijen zich organiseren om te werken aan een transitie van het landelijk gebied. Het beleidsarrangement is daarmee per definitie breder dan het NPLG, omdat ook andere beleidstrajecten inspelen op deze opgave.”
In de verkenning wordt het voordeel van de aanpak omschreven: “Een lerende evaluatie van de transitie van het landelijk gebied biedt beleidsbetrokkenen een kans om met elkaar een pas op de plaats te maken, uit te zoomen, meer holistisch te kijken naar het landelijk gebied en de ontwikkelingen daarin vanuit het aangereikte evaluatiekader en de kansen en uitdagingen die daar spelen, om zo vervolgens samen handelingsperspectieven te ontwikkelen.”
PBL, VU en WUR nemen aan dat zij met de lerende evaluatie “een kritische en verbindende rol kunnen spelen tussen uitvoering, beleid en kennis. Dat doen we door als ‘meedenker’ (eerder dan afstandelijke toeschouwer), en ‘uitdager en tegendenker’ (eerder dan ‘beoordelaar’) op te treden.”
De evaluatie zal zicht ook richten op: “het creëren van structuren die reflectie bevorderen, zoals kennisnetwerken en het koesteren en ontwerpen van praktijken die de inbreng van kennis-in-beleid versterken. Het versterken van de condities waaronder leren mogelijk wordt gemaakt, wordt aangeduid in de literatuur als ‘derde-orde leren’”.
